SOERENDONK – Een van de grootste heksenjacht uit de geschiedenis van het huidige Nederland begon ruim 400 jaar geleden bij het Kasteeltje Cranendonck in Soerendonk. De expositie #Heksenjacht vertelt het verhaal van de ‘Cranendonckse’ slachtoffers. Ook worden ze herdacht.
Vanuit een van de expositieruimten kunnen bezoekers een blik werpen op de reconstructie van kasteelruïne Cranendonck. Bij het oude kasteel werd in 1595 de aanzet gegeven voor een golf van heksenvervolgingen, waarbij 23 vrouwen op gruwelijke wijze werden vermoord. In totaal zijn er 38 vrouwen en 2 mannen vervolgd.
De regio Peelland (onder meer Cranendonck, Eindhoven, Heeze-Leende en Geldrop-Mierlo) was daarmee het decor van een gruwelijke jacht op vermeende heksen én weerwolven. Van de vrouwen die daarbij de dood vonden eindigden de meesten op de brandstapel. De heksenjacht in Peelland en die in de regio Roermond (64 slachtoffers) in 1613 zijn de grootste vervolgingen in het huidige Nederland.
In totaal werden vijf ‘Cranendonckse’ vrouwen door gerechtelijke dwalingen en toenmalige complottheorieën het slachtoffer van de heksenjacht. #Heksenjacht neem bezoekers mee terug in de tijd en vertelt het verhaal van de slachtoffers.
De vervolgingsgolf startte in Soerendonk met de veroordeling en berechting van Margriet Brycken en haar 12-jarige dochter Heylken. Ze werden levend verbrand, net als Jenneken inde Camer. Ook Hendrickxen Delyen wachtte dit lot, maar zij sloeg gevangen in het kasteel de hand aan zichzelf. Anna van Os werd daarentegen niet schuldig bevonden aan hekserij, maar bleef de rest van haar leven invalide als gevolg van de martelingen.
#Heksenjacht is een samenwerking tussen gemeente Cranendonck, cultuurhistoricus Gerard Rooijakkers, Beeldentemmers uit Budel-Dorplein, Wauwie uit Soerendonk en de Smederij uit Soerendonk. Het project is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage uit de RegioDeal Brainport Eindhoven en de gemeente Cranendonck.
“We zoomen vooral in op de situatie in Cranendonck”, vertelt Jorrit de Kort van Beeldentemmers. De initiatiefnemers vinden het belangrijk dat deze – voor veel mensen onbekende – zwarte pagina uit de Cranendonckse geschiedenis wordt belicht. Met de expositie willen ze bijdragen aan een stuk bewustwording over de heksenvervolgingen.
#Heksenjacht werpt licht op een ver verleden, maar roept ook vragen op over de actualiteit. Heks is inmiddels ook weer een modern scheldwoord om iemand te brandmerken. De Kort: “Het thema is nog altijd actueel. Kwaadsprekerij en polarisatie zijn van alle tijden. Het kan iedereen overkomen.” Nog steeds worden mensen aan de schandpaal genageld omdat ze een andere mening vertegenwoordigen of ‘anders’ zijn.
Bezoekers wordt een confronterende spiegel voorgehouden. De presentatie is geschikt voor kinderen vanaf 8 jaar. De Kort: “Er is een verhaallijn voor volwassen en voor kinderen. Maar het is natuurlijk geen gezellig verhaal.”
De expositie is gebaseerd op het boek ‘Duivelskwartier’ van Johan Otten en de expositie ‘Heksenjacht in Peelland’ in het Museum Kasteel Helmond (2019). De tentoonstelling is ingericht in vier kamers van het kasteel in Cranendonck. Beeldentemmers verzorgde onder meer de vormgeving. De expositie wordt ondersteund door verschillende attributen, zoals een palei, een martelwerktuig om mensen te laten bekennen. De Kort: “De waterproef is in Cranendonck niet toegepast.”
Aan de hand van kleurrijke beelden, aangevuld met animaties, wordt het waargebeurde verhaal van de heksenvervolging in Cranendonck stapje voor stapje tot leven gebracht. De Kort: “Na wat algemene feiten komt het hele proces voorbij, vanaf de eerste beschuldigingen. In de vierde zaal trekken we het verhaal naar het heden.” Er is speciale aandacht voor de letterlijk opgetekende getuigenissen van het meisje Heylken, dat pas 12 was toen ze veroordeeld werd tot de brandstapel.
Op de website memori.nl is een digitale gedenkplaats ingericht voor de vrouwen die zijn overleden ten gevolge van de heksenjacht (memori.nl/gedenkplaats/heksenjacht1595-cranendonck).
De expositie #Heksenjacht start op zondag 31 oktober tussen 11.00 en 16.00 uur. Voor meer informatie en de actuele openingstijden: www.heksenjacht.com.
Foto JM
